WAGNER & HEAVY METAL
  • Home
    • Donner und Wetter!
    • From Metal to Wagner
    • From Rush to Lohengrin
    • Franz Liszt - The First Rock Star
    • The Wagner - Strauss connection
    • The day of Wagner & Heavy Metal
    • Classical picks
  • Latest
    • Ein Holländer in Bayreuth 2014
    • Ein Holländer in Bayreuth 2017 - Meistersinger
    • Ein Holländer in Bayreuth 2017 - Der Ring
    • Ein Holländer in Bayreuth - Parsifal 2018
  • One Ring to rule them all
    • Wagner & Tolkien: Ring to Ring
    • Die Nibelungen (Fritz Lang 1924)
  • Metal Section
  • Nederlands
    • De kluis (recensies)
    • Trip naar Bayreuth (2014)
    • De tovenaar van Bayreuth (2014)
    • Bayreuther Meistersinger (2017)
    • Bayreuther Ring (2017)
    • Parsifal in Bayreuth (2018)
  • Contact

Bruckner en de orgelman

5/14/2018

0 Comments

 
Tijd voor een orgel een wereldpremière (Memories III van Jan Welmers) en Bruckners machtige Achtste (door het Radio Philharmonisch Orkest onder leiding van David Zinman)
Picture
Het was, als ik me niet vergis, Pierre Boulez die eens zijn frustatie uitte over het feit dat de uitvoeringspraktijk geen gelijke tred hield met de compositiepraktijk. Dat muziekontwikkelingen werden opgehouden omdat het (te) lang duurde voordat nieuwe muziek het tot repertoire schopte. Het was een teleurstelling, waarschijnlijk uitgesproken omdat concertprogramma’s te weinig ruimte voor nieuwe muziek boden. Een afkeer jegens concertpodia die teveel zouden vasthouden, al dan niet onder druk van publiek en geldschieters, aan repertoire dat als toegankelijk kon worden beschouwd en zijn waarde al had bewezen. Veel van wat tegenwoordig als roestvrijstaal repertoire mag gelden werd ooit onspeelbaar geacht (met de Negende van Beethoven als een van de meest bekendste voorbeelden). Met de vanzelfsprekendheid waarmee veel, voorheen onbegrepen, materiaal tegenwoordig een weg naar de concertzaal vindt is het soms moeilijk een voorstelling te maken van het onbegrip dat componisten ten deel kon vallen als een nieuwe compositie als te ingewikkeld werd beschouwd. Anton Bruckner bijvoorbeeld heeft, waar het de getoonde afkeer jegens zijn werk betrof, zijn portie wel gehad. Niet alleen door erkende romantiek-haters als Eduard Hanslick maar ook van musici die zijn muziek doorgaans goed gezind waren. Voor zijn achtste symfonie kreeg de leraarszoon te Ansfelden te maken met kritiek uit onverwachte hoek. Hermann Levi, jarenlange steun en toeverlaat, dirigent van een zeer succesvolle uitvoering van Bruckners Zevende, beet zich stuk op de partituur van de Achtste en adviseerde de componist vooral nog even aan het werk te schaven. Dat was bepaald niet aan dovemansoren gericht, het bracht de immer aan zichzelf twijfelde Oostenrijker tot vele revisieslagen (die bij leven én daarna vrolijk werden doorgezet door o.a. Haas en Nowak). In 1892, vier jaar voor Bruckners dood, kwam het uiteindelijk tot een première van de Achtste. Slechts twee keer tijdens Bruckners leven zou de symfonie nog worden uitgevoerd.
 
Hij werd afgelopen week twee uitgevoerd in het Concertgebouw. Een keer door het Concertgebouworkest onder leiding van Jaap van Zweden (die heb ik gemist) en een keer door het orkest waarmee Van Zweden onlangs een volledige Bruckner-cyclus heeft opgenomen: het Radio Filharmonisch Orkest. Dat orkest, dat zojuist bekend maakte dat Karina Canellakis  met ingang van 2019 de nieuwe chef dirigent wordt, de opvolger van Markus Stenz, werd voor deze gelegenheid geleid door David Zinman. Zinman is een man die zaken graag in een nuchter, aards perspectief ziet. Dat leid ik in ieder geval af uit zijn lezing van Bruckners achtste symfonie. Hij houdt zich verre van religieuze vergezichten en laat zich weinig gelegen, en dat strekt in dit geval tot aanbeveling, aan de bijnaam van deze symfonie: de “Apocalyptische”. In relatief vlotte tempi en met een uitzonderlijk gevoel voor proportionering werkte de Amerikaanse dirigent zich door de Achtste heen. In een lezing waarin, en dat mag een extra verdienste heten, de eerste twee delen een volwaardige partner waren van het magnifieke derde deel: het Adagio. Dat Adagio, waarin Bruckner een gretige lik uit de mosterdpot uit de tweede symfonie van Robert Schumann neemt, was hier niet zozeer een opstijgen naar de ijle lucht van hoger liggende sferen alswel een tocht door Teutoons laagland waar bloemen groeiden uit harpklanken en de zwoele lucht, op een mooie voorjaarsmiddag in mei, troost en verlossing ademde.
 
Op zijn slechts is een Bruckner symfonie een verhaal waarin de verteller er niet in slaagt zijn punt te maken (voorals zijn vierde en vijfde symfonie willen wat dat betreft voor mij nogal eens problematisch zijn). Maar ook uitvoeringen van de Zevende en de Achtste waarin herhalingen een dwangmatig karakter krijgen kunnen taaie kost zijn. Aan het begin van de achtste symfonie zit een fluit die een ontwaken van de wereld suggereert. Een ontwaken, een aankondiging, waarmee een symfonie begint waarin veel het karakter van een aanhef heeft - alsof er bij herhaling een boodschap wordt verkondigd. De herhaling behoudt bij Zinman immer een fris karakter, zij geeft de muziek een voorwaarste kracht zonder dat daarbij de kleur op de wangen verbleekt door een werktuigelijke herhaling van zetten. Met het ontwaken van de symfonie ontluikt de natuur en meer nog dan een geluidskathedraal, waar bij de muziek van Bruckner nogal vlug aan wordt gerefereerd, is het de natuur die in deze uitvoering bijkans perfect geklankschetst wordt. De partituur van Anton Bruckner, eenmaal blootgesteld aan zwaartekracht en tijd, wordt hier tot een conjunctie van organische indrukken gemaakt die nadrukkelijk door Mahleriaans vaarwater voert.
 
Het is halverwege de finale (we zijn dan op zo'n kwartiertje van het einde) dat de violen de slagvaardigheid waarmee ze zich tot dan toe door de symfonie hebben heen gewerkt, even los laten - overvraagd als ze op dat moment zijn door de eisen die Bruckner aan strijkarm en vingerzetting stelt. De venijnige arpeggio's die het vorstelijke thema van de koperblazers bijna doen opstijgen - het is de perfecte soundtrack voor een SF en/of superheldenfilm - haperen hier even. Heel even, verder valt er op deze uitvoering, die van begin tot eind beklijft, van een buitengewone kwaliteit is, weinig tot niets af te dingen.

In hoeverre de nieuwe compositie van Jan Welmers (Memories III) zich tot repertoirestuk gaat  opwerken zal de tijd moeten uitwijzen. Dit orgelstuk, geschreven in opdracht van de NTR Zaterdagmatinee, werd gespeeld door Concertgebouworganist Leo van Doeselaar. Een wereldpremière op een instrument dat refereerde aan Bruckner de organist en met muzikale middelen (toonsoort en gebruikte intervallen) refereerde aan Bruckner de componist. Het was een een stuk muziek waarbij je de noten behalve kon horen vooral ook kon voelen. Het bleek een perfecte opmaat voor een zinnelijke tocht door het machtige landschap van Bruckers achtste symfonie.

Concertgebouw 12 mei 2018
Jan Welmers – Memories III (wereldpremière)
Orgel: Leo van Doeselaar

Bruckner – Achtste symfonie in c
Dirigent: David Zinman
Radio Filharmonisch Orkest

- Wouter de Moor
0 Comments



Leave a Reply.

    De  KLUIS

    Recensies en commentaren (vanaf 2006)

    INHOUD VAN DE KLUIS

    ARCHIEF

    All
    AA Michel Van Der
    Adès Thomas
    Ariadne Auf Naxos
    Bayreuth
    Boulez Pierre
    Bruckner Anton
    Cavalleria Rusticana
    Cavalli Francesco
    Concertgebouw
    Daphne
    Das Rheingold
    Das Wunder Der Heliane
    De Nationale Opera
    Der Fliegende Holländer
    Der Freischütz
    Der Rosenkavalier
    Der Silbersee
    Dialogues Des Carmélites
    Die Gezeichneten
    Die Tote Stadt
    Die Walküre
    Die Zauberflöte
    Dracula
    Eliogabalo
    Enescu George
    Gurre Lieder
    Humperdinck Engelbert
    Janacek Leos
    Jenufa
    Königskinder
    Korngold Erich W
    Lachenmann Helmut
    La Clemenza Di Tito
    Leoncavallo
    Le Sacre Du Printemps
    Liszt Franz
    Lohengrin
    Mahler Gustav
    Mascagni
    Mozart Wolfgang A
    Mysterium
    Nederlandse Reisopera
    Oedipe
    Opera Vlaanderen
    Paggliacci
    Parsifal
    Poulenc Francis
    Puccini Giacomo
    Ring Des Nibelungen
    Rollins Henry
    Salome
    Schönberg Arnold
    Schreker Franz
    Scriabin Alexander
    Strauss Richard
    Stravinsky Igor
    Tannhäuser
    Tannhäuser
    The Bad Plus
    The Exterminating Angel
    The Metropolitan Opera
    Torstensson Klas
    Tristan Und Isolde
    Upload
    Van Zweden Jaap
    Wagner Richard
    Weber Carl Maria Von
    Webern Anton
    Weill Kurt
    Wimbledon
    Zemlinsky Alexander Von

    TIJDLIJN

    October 2022
    June 2022
    November 2021
    October 2021
    September 2021
    January 2020
    November 2019
    September 2019
    April 2019
    February 2019
    January 2019
    December 2018
    October 2018
    September 2018
    June 2018
    May 2018
    March 2018
    January 2018
    December 2017
    November 2017
    October 2017
    September 2017
    August 2017
    June 2017
    October 2016
    March 2016
    February 2016
    January 2016
    December 2015
    November 2015
    September 2015
    April 2015
    September 2014
    January 2011
    December 2007
    May 2007
    February 2007
    August 2006

    RSS Feed

Wagner-HeavyMetal.com
  • Home
    • Donner und Wetter!
    • From Metal to Wagner
    • From Rush to Lohengrin
    • Franz Liszt - The First Rock Star
    • The Wagner - Strauss connection
    • The day of Wagner & Heavy Metal
    • Classical picks
  • Latest
    • Ein Holländer in Bayreuth 2014
    • Ein Holländer in Bayreuth 2017 - Meistersinger
    • Ein Holländer in Bayreuth 2017 - Der Ring
    • Ein Holländer in Bayreuth - Parsifal 2018
  • One Ring to rule them all
    • Wagner & Tolkien: Ring to Ring
    • Die Nibelungen (Fritz Lang 1924)
  • Metal Section
  • Nederlands
    • De kluis (recensies)
    • Trip naar Bayreuth (2014)
    • De tovenaar van Bayreuth (2014)
    • Bayreuther Meistersinger (2017)
    • Bayreuther Ring (2017)
    • Parsifal in Bayreuth (2018)
  • Contact